Waar wringt de schoen?
Ondercapaciteit in Nijmegen Centrum-West door sluiting Driemaster

25 november 2024

In dit stuk toetsen we een aantal aannames die als onderbouwing zijn gebruikt bij het besluit om de Driemaster per 1 augustus 2025 te sluiten. Ook bekijken we de situatie op Nijmeegse basisscholen rondom het centrumgebied, wanneer de Driemaster in 2025 haar deuren sluit. Eerst bekijken we de aanname die gedaan is met betrekking tot de dalende leerlingaantallen in Nijmegen-stad (gedefinieerd als het gebied onder de Waal en boven het kanaal), vervolgens kijken we of en waar de kinderen uit Centrum-West terecht kunnen komen, wanneer er een school sluit die van oudsher een deel van deze kinderen huisvest. Kortom, wringt de schoen en waar wringt de schoen dan?

Leerlingenaantallen in Nijmegen-stad loopt al jaren terug?

De Duo-cijfers over het gebied van Nijmegen-stad laten een duidelijke trend zien. Stijging tussen 1996 en 2000, een daling tussen 2000 en 2011 en dan een lange periode van stabiliteit (zie grafiek 1). Waarbij de aantallen altijd rond of net boven de 7000 zitten. In het doordecentralisatieakkoord van december 2007 wordt nog uitgegaan dat de aantallen flink verder terug zullen lopen in de jaren erna door de ‘trek naar Noord’. Dit zien we dus in de praktijk al bijna 15 jaar niet meer.

Kijken we naar de scholen rondom het centrum, waar de Driemaster middenin ligt, dan zien we na een periode van daling, sinds 2013 een stijgende lijn op de centrumscholen (zie grafiek 2). Kijkend naar de individuele scholen, dan zien we hier een substantieel verschil tussen enkele scholen van Stichting Sint Josephscholen (SJS) en de andere scholen. Gemiddeld laten de SJS scholen stabiliteit zien, maar enkele scholen van deze stichting kennen de laatste jaren een daling, waar de scholen van Conexus en de vrije school de Meander een duidelijke groei of stabiliteit laten zien. Dit lijkt gedeeltelijk, maar niet helemaal, gekoppeld te zijn aan geografische ligging. Kortom, er is groeipotentie in dit gebied, maar hier lijken sommige van de scholen van SJS de afgelopen jaren niet van te profiteren. Wat hier aan ten grondslag ligt kunnen we op basis van de huidige data niet onderzoeken en behoeft verder toekomstig onderzoek.

De toename in Nijmegen West

Wanneer we de trends bekijken in leerlingenaantallen is er met name in Nijmegen Centrum-West een flinke groei te zien. Die groei in Centrum-West zal naar verwachting de komende jaren nog doorzetten (zie ook de recente nota van de gemeente hierover). Aquamarijn heeft om die reden recentelijk uitgebreid. Zij kunnen nu twee dubbele kleutergroepen huisvesten in plaats van een één. De Driemaster is al jarenlang een ‘overlooplocatie’ voor leerlingen uit Nijmegen-West. Over de laatste jaren zien we dat gemiddeld 30% van de leerlingen van de Driemaster uit dit gebied komt. Hoe ziet, gezien die gegevens en de verwachte groei in dit gebied, de capaciteit voor kleuters er het komende jaar dan uit zonder de Driemaster?

Aannames: een conservatieve schatting

De hieronder gepresenteerde analyses geven een zeer conservatieve schatting weer. Dat wil zeggen dat we in deze analyses gebruikmaken van de meest optimale situatie, waarin ieder vrij plekje op een school gevuld kan worden door een leerling die geen extra hulp nodig heeft. Voor een kind dat extra ondersteuning nodig heeft, moet er met 6,6m2 gerekend worden t.o.v. 3,5m2 voor kinderen zonder extra ondersteuningsvraag. En met de aanname van een perfect fit in de verschillende jaarlagen. Hierin wordt dus geen rekening gehouden met broertjes en zusjes en of een kind in groep 0 of groep 1 terechtkomt. Deze analyses houden ook geen rekening met de geplande nieuwbouw rondom het stationsgebied. Die wellicht niet veel, maar wel wat extra basisschoolleerlingen met zich mee zal brengen in het te onderzoeken gebied.

Een belangrijke kanttekening hierbij is dat deze analyses een onderschatting weergeven.
De puzzel kan namelijk nooit perfect gelegd worden.

Het geschetste probleem van hieronder zal in werkelijkheid dus nog groter zijn.

Waterkwartier loopt over

Via de gemeente hebben we de plafondcapaciteit van de basisscholen in het centrumgebied ontvangen. Het plafond van deze basisscholen is in de afgelopen 10 jaar nooit gehaald. In werkelijkheid zitten scholen vol ruim beneden dit plafond. Ondanks de onrealistisch hoge cijfers hebben we deze toch gebruikt voor onze onderstaande grafiek. Hierin zien we de prognoses voor de komende jaren voor de scholen in Nijmegen Centrum-West (Aquamarijn, Michiel de Ruyter en Petrus Canisius) en de plafondcapaciteit, zoals genoemd in schoolwijzer, met en zonder de Driemaster. Dit lijkt al snel tot problemen te leiden (zie grafiek 3).

onderstaande kaart.

Prognoses zijn geen zekerheden. Op de korte termijn zijn prognoses betrouwbaarder dan op de lange termijn, waar de huidige 2/3-jarigen zich bevinden weten we namelijk. Daarom kijken we nu naar de verwachte instroom op zeer korte termijn: de instroom van komend schooljaar, 2025-2026. Maar nu zonder de Driemaster. Om het gebied en de scholen helder te hebben, hebben we deze aangegeven op onderstaande kaart.

Naar verwachting loopt het leerlingenaantal op de drie Centrum-West scholen (Aquamarijn, Michiel de Ruyter en Petrus Canisius) in 2025 op met 43 kinderen. Dit met een verminderde uitstroom uit groep 8, wat betekent dat 43 leerlingen naar alle waarschijnlijkheid een onderschatting is van het totaal aantal verwachte extra kleuters. In 2024 was er op deze drie basisscholen een overcapaciteit van 9 (het aantal vrije plekken van vorig schooljaar in groep 0 en 1 samengenomen)*. Dit levert komend schooljaar op deze drie scholen dus een totale ondercapaciteit (minder capaciteit dan nodig) op van minimaal 34 kinderen (43 extra leerlingen minus 9 aan overcapaciteit).

Om te zien of deze 34 kinderen wel geplaatst kunnen worden op de drie scholen in de wijdere omtrek, bekijken we ook de vrije capaciteit op Kleurrijk, de Wieken en Vrije school de Meander. Hierbij houden we ook rekening met de verwachte groei/krimp op deze scholen, waar in totaal 1 kind extra wordt verwacht in 2025. Hier rekening mee houdend was in 2024 een totale vrije capaciteit van 33. In het perfecte plaatje past dit dus bijna en is er nog maar een ondercapaciteit van 1.

Echter deze cijfers nemen de ‘vrijgekomen’ kleuters van de Driemaster nog niet mee dus deze moeten we hier bij optellen. Zij zullen ook (gedeeltelijk) in ditzelfde gebied ondergebracht moeten worden. Dit is de huidige groep 0/1 (13 leerlingen) en de verwachte nieuwe instroom, ofwel de nieuwe groep 1/2. De stijging die de DUO grafieken laten zien is 21(21/2 = 10.5 extra kinderen)**. Dat betekent dat er minimaal 23 tot 24 kinderen bijkomen. Ongeveer de helft hiervan zal uit Bottendaal komen en kan in theorie nog verder doorstromen naar scholen in Nijmegen- Oost. De andere 12 kinderen komen uit het gebied ten westen van Bottendaal + 1 (die we hierboven over hadden).

Dit betekent een minimale ondercapaciteit van afgerond 13 kleuters.
Deze 13+ kinderen kunnen komend jaar niet naar een basisschool in het ruime gebied van de 6 centrum-West basisscholen en zullen dus nog verder uit moeten wijken.

Deze ondercapaciteit zal in 2026 en 2027 naar alle verwachting verder oplopen, gezien de demografische ontwikkelingen in met name de wijk ‘de Biezen' in Nijmegen.

Verdelen van huidige leerlingen Driemaster over andere scholen.

Over de plaatsing van de rest van de groepen van de Driemaster kunnen we momenteel geen concrete uitspraken doen. Deze schijnen met name terecht te kunnen op Kleurrijk en Klein Heijendaal, wat ervoor zorgt dat er minder marge in dit gebied overblijft om eventuele extra toestroom op te vangen.

Het lijkt er sterk op dat de genoemde plafondcapaciteit niet de daadwerkelijke capaciteit is in de schoolgebouwen. Deze aantallen zijn in de afgelopen 10 jaar namelijk niet bereikt, ook niet terwijl de scholen als ‘vol’ aangemerkt werden in Schoolwijzer. Ook zou er per leerjaar gekeken moeten worden of deze puzzel te leggen is, o.a. rekening houdend met de plaatsing van kinderen uit hetzelfde gezin op dezelfde school. Hiervoor hebben de onderzoekers op het moment van schrijven nog niet de juiste informatie.

Op basis van de verstrekte gegevens door de Sint Josephstichting kunnen zij 8 klassen van 25 tot 30 kinderen vrijmaken. Waarvan 1 ver van het aanvoergebied van de leerlingen van de Driemaster: basisschool de Sterrendans. Over andere scholen dan van de stichting hebben wij geen informatie mogen ontvangen van de gemeente of de stichting. Na wat navraag bij de scholen zelf blijkt op nabijgelegen basisscholen de vrije ruimte daar zeer beperkt.

Binnen deze 8 groepen dient naar alle waarschijnlijkheid 1 lokaal te gaan naar de jonge kindgroep (een speciaal onderwijsklas die sinds september 2022 gestart is op basisschool de Driemaster) en 1 lokaal naar de huidige groep 7. De overige plekjes zijn verdeeld over de verschillende leerjaren en hierover zouden de huidige groepen 2 tot en met 6 (91 kinderen in totaal) verdeeld moeten worden. Qua aantallen zou dit moeten passen, maar of het daadwerkelijk voldoende ruimte is om alle kinderen te plaatsen is nog de vraag. Daarbij speelt de voorkeur van ouders een rol, ook moeten kinderen uit één gezin op de vrije plekken op dezelfde school passen. Een diepgaande analyse is dus nodig om dit met zekerheid te kunnen stellen.

* Voor het berekenen van de overcapaciteit is de meest recente schoolwijzerdata gebruikt na plaatsing van november 2024.

** Over deze prognoses is veel te doen geweest, onder andere omdat hierin ook de ‘bijenklas’ is opgenomen. Een jonge-kind groep met kinderen die meer begeleiding nodig hebben. Om deze reden hebben we de verwachte toename gehalveerd in onze berekeningen.

Dit onderzoek is in alle integriteit uitgevoerd door een team van onderzoekers verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, die tevens leden zijn van actiegroep ‘Red de Driemaster’. Alle bronnen, data, berekeningen en gegevens uit dit stuk kunnen op aanvraag ingezien worden.

Noot vanuit het actieteam: De gemeente heeft aangegeven in juni 2024 voor het eerst te zijn ingelicht door de Stichting Sint Josephscholen over de geplande opheffing van de Driemaster, hierdoor is niet afdoende tijd geweest om goed in deze cijfers te duiken en de gevolgen voor de gemeente onder de loep te nemen. Zij geven aan meer tijd nodig te hebben om verder in deze cijfers te duiken. Desondanks is het definitieve besluit tot sluiting inmiddels genomen door de Stichting op donderdag 21 november, 2024. Ondanks de gebrekkige tijd en gebrek aan onderzoek over het effect van dit besluit voor de gemeente, is dit besluit genomen met steun van Wethouder Visser en de burgemeester.

Kom in actie: Het voortbestaan van buurtscholen in Nijmegen staat op het spel

22 oktober 2024

Sinds vorig jaar heeft de gemeente de richtlijn losgelaten dat elke wijk een eigen school moet hebben. Dit heeft het voor schoolbesturen makkelijker gemaakt om, in het kader van kostenbesparing en schaalvergroting, basisscholen in Nijmegen te sluiten. Met de dreigende sluiting van Basisschool de Driemaster in het hart van Bottendaal worden de eerste gevolgen van dit beleid zichtbaar. En dit zou nog maar het begin kunnen zijn: ook andere buurtscholen lopen risico.

Brede steun, maar sluiting nog niet van de baan

Na de aankondiging van het bestuur van Stichting St. Josephscholen dat zij van plan zijn Basisschool de Driemaster per augustus 2025 te sluiten, is er veel gebeurd. Ouders en buurtbewoners hebben zich verenigd. Er is media-aandacht geweest, er is een website opgericht, ouders hebben ingesproken in de gemeenteraad, en er zijn gesprekken gevoerd met het bestuur. De steun voor het behoud van de Driemaster groeit: een motie in de gemeenteraad werd unaniem gesteund door alle politieke partijen. Maar ondanks de brede steun is de sluiting helaas nog steeds niet van de baan.

Schaalvergroting schaadt het wijkonderwijs

Landelijk en gemeentelijk beleid heeft de afgelopen jaren meer macht in handen gelegd van schoolbesturen. Hierdoor zijn de schoolbesturen verantwoordelijk voor de bouw, onderhoud en financiering van schoolgebouwen (doordecentralisatie). Dit maakt het mogelijk voor besturen om grotere scholen op minder locaties te hebben, wat het onderhoud vergemakkelijkt. Maar dit beleid gaat volledig voorbij aan de behoeften van ouders en kinderen, en de belangrijke rol die een school speelt in een wijk.

Onvoldoende plek voor leerlingen

Volgens de bewonersorganisatie Bottendaal zal de sluiting van de Driemaster niet alleen de ouders en kinderen treffen, maar ook de hele wijk en de vele buurtinitiatieven die nauw verbonden zijn met de school. Bovendien blijkt dat de cijfers die door de Stichting St. Josephscholen zijn gepresenteerd, gebaseerd zijn op verouderde data en niet overeenkomen met de huidige bevolkingsgroei en prognoses.  Er komen veel kinderen uit omliggende wijken naar de Driemaster. Veel van deze ouders kiezen bewust voor de school, bij andere gezinnen is het noodzaak omdat scholen in Nijmegen Centrum en Oud-West vol zitten. Door woningbouw in het stationsgebied komen er de komende jaren meer dan 1000 nieuwe gezinswoningen bij en zal naar verwachting de druk op deze scholen alleen maar toenemen. Ook is het niet duidelijk waar de kinderen die nu op de Driemaster zitten naar toe zouden moeten. Er is simpelweg geen plek voor deze 150 leerlingen op de omliggende scholen.

Petitie: Red de Driemaster!

We hopen dat het bestuur, mede door de druk vanuit de gemeente en de argumenten die zijn aangeleverd, het besluit om de Driemaster te sluiten, zal heroverwegen. De petitie "Red de Driemaster!" is inmiddels door meer dan 3.100 mensen ondertekend, en we hopen dat dit aantal blijft groeien. Vooral als bewoners uit omliggende wijken zich realiseren dat ook hun scholen in de toekomst bedreigd kunnen worden, als de gemeente niet ingrijpt.

Doe mee aan de optocht op 30 oktober

Op woensdag 30 oktober organiseren we een grote optocht, waarin we met een rode Driemasterboot en spandoeken, gemaakt door de kinderen, onze petitie zullen we om 17:50 uur overhandigen aan burgemeester Bruls. Wil je meelopen? We verzamelen om 16:45 uur voor de school en vertrekken om 17:00 uur richting het stadhuis. We hopen op een grote opkomst, dus roep buurtbewoners, ouders, vrienden en familie op om mee te lopen!

Motie 'Laat Driemaster niet botvieren'

9 oktober 2024

Agendapunt:
De gemeenteraad van Nijmegen, in openbare vergadering bijeen op 9 oktober 2024

Constaterende dat:
• Ouders van kinderen op de Driemaster en wijkbewoners in Bottendaal zijn overvallen door
het bericht dat hun wijkschool gaat sluiten in schooljaar 2024-2025.
• Er in de evaluatie doorcentralisatie van februari 2023 wordt gesproken over krimpende
leerlingaantallen en onder of tegen de opheffingsnorm vallende scholen in de stadsdelen
Lindenholt, Dukenburg en Hatert, maar niet in Bottendaal op de Driemaster.
• In het onderzoeksrapport van BMC wel gesproken wordt over minder leerlingen dan de
instandhoudingsnorm sinds 2016 op de Driemaster.

Overwegende dat:
• Uit prognoses van DUO en de PO-raad blijkt dat de leerlingpopulatie van De Driemaster over
een paar jaar juist stijgt in plaats van daalt als aangegeven in het rapport BMC
• In de evaluatie doorcentralisatie vier maal aangegeven staat dat het streven is dat kinderen
in hun eigen buurt naar school moeten kunnen gaan
• De Schoolwijzer aangeeft dat voor ouders en leerlingen met een adres in Bottendaal
buurtscholen worden weergegeven te weten: Het Kleurrijk, Wieken, Petrus Canisius en het
Montessori
• De genoemde buurtscholenscholen niet in Nijmegen Oost liggen, waar volgens het rapport
plek is voor de leerlingen van de Driemaster. Daarom Nijmegen Oost als keuze om leerlingen
te herplaatsen niet past bij het bij punt één genoemde streven om kinderen in hun eigen
buurt naar school te laten gaan
• Het sluiten van de Driemaster niet alleen de leerlingen van de school raakt, maar ook de
door de inzet van de wijk bereikte sociale cohesie in de wijk zal laten wegvallen
• Er op dit moment geen zicht is op een andere manier om deze sociale cohesie op eenzelfde
manier te bewerkstelligen, voor alle leeftijden in de wijk
• Geen inwoner en leerling in Bottendaal gebaat is bij een overhaaste beslissing die een zeer
grote impact heeft op het leef- en woongenot in Bottendaal

PvdA Nijmegen
Roept het college op:
1. Met het schoolbestuur van de Driemaster en de Stichting St. Josephscholen zo snel
als mogelijk in gesprek te gaan om erop aan te dringen de sluiting uit te stellen voor
tenminste 1 jaar zodat op basis van voorliggende cijfers, uitkomsten en gesprekken er een
transparanter besluit kan worden genomen.
2. Ouders, bewoners van Bottendaal en stichting St. Josephscholen te ondersteunen bij het
voeren van constructieve gesprekken na het gesprek als beschreven bij dictum 1.
3. De uitkomsten van de bij bovenstaande dictum 1 en 2 genoemde gesprekken terug te
koppelen aan de raad eind Q4 2024.

En gaat over tot de orde van de dag.
4/1.7as
PvdD
GroenLinks
SP
Stadspartij Nijmegen
VVD
D66
CDA
Gewoon Nijmegen.NU ODV

https://nijmegen.bestuurlijkeinformatie.nl/Reports/Document/0196079c-6560-4fc7-8e31-4727b4b41dbb?documentId=40d3e7e6-566d-409e-8105-0d73fc5b543a

'Met de veerkracht en kennis in onze wijk geloven we in alternatieven om de school in stand te houden'

2 oktober 2024

Geacht College, geachte raadsleden,

Sinds 29 november 1985 is de Stichting Bewoners Organisatie Bottendaal, kortweg BOB, actief voor het doel dat de BOB zich vanaf het begin heeft gesteld: het verbeteren van de leefbaarheid in de wijk Bottendaal te Nijmegen.

Aanleiding:

Sinds enkele weken volgen wij met grote zorg de ontwikkelingen rondom de voorgenomen sluiting van basisschool De Driemaster, de enige basisschool in onze wijk. Als bewonersorganisatie BOB verbazen wij zeer ons over deze voorgenomen sluiting: juist ook omdat er geen stap lijkt gezet om eerst tot redding van de school te komen. In plaats daarvan lijkt voor directe sluiting gekozen te zijn.

Ons verzoek:

Graag willen we met u als college en raadsleden op korte termijn in gesprek, en wij wij hopen dat u met onderstaande argumenten ook het bestuurlijk overleg zult voeren met het Bestuur van de Stichting St.Josephscholen om de wijkschool in Bottendaal in stand te houden.

Inzet wijkbelang :

Graag willen we vanuit de BOB een aantal punten en vragen vanuit het kind/ouder/wijkbelang naar voren te brengen , die wellicht nog niet door u overwogen zijn in dit proces, maar waar wij wel directe gevolgen zien voor onze wijk.

Waarom behoud van de school?

Procesgericht :

1. Al heel lang werken we samen met de gemeente en worden we bij alle belangrijke ontwikkelingen in de wijk betrokken. Voor het onderwijs heeft de gemeente haar verantwoordelijkheid echter bij de onderwijssector belegd. Wij vinden het toch bijzonder dat de gemeente zich hiermee onttrekt aan een ontwikkeling en inrichtingsvraag als deze, die voor de leefbaarheid in onze wijk zo belangrijk is.
2. Wij werken op dit moment als wijk aan een wijkendeal : juist om de sociale cohesie te versterken voor mensen die minder gebruik maken van de wijkvoorzieningen en die mede afhankelijk zijn van anderen. Wegvallen van de school haalt ook een centrale partner in de wijk weg bij dit proces.

Wijkgericht :

1. Verlies sociale cohesie : Een wijkschool is een van de weinige instituties waar gezinnen op jonge leeftijd de weg met elkaar doorlopen naar zelfstandigheid en elkaar hierin ondersteunen (op school en gezin en in de wijk). Het weghalen van de school haalt eenstevige basis weg voor de natuurlijke groei van saamhorigheid van jongs af aan in de wijk.
2. Invloed op voorzieningen en de wijkidentiteit:wegvallen van de school raakt ook andere wijk-voorzieningen, door minder gebruik van sportzaal, wijkcentrum, speeltuin, kinderopvang. Verschraling van wijkvoorzieningen dreigt. Een school draagt bij aan een aantrekkelijke wijk met voorzieningen en trekt jonge gezinnen aan.
3. Samenstelling van de wijk: Wegvallen van een school maakt het voor ouders met jonge kinderen minder aantrekkelijk om in Bottendaal te wonen. Wij horen nu ook al geluiden dat ouders na gaan denken over verhuizing naar een andere omgeving ook buiten de gemeente.

Kind- en oudergericht :

1. Kinderen zorgen voor een actieve, levendige wijk waarbij het aspect veiligheid en naar elkaar omkijken van blijvend belang is. De straat wordt op vaste tijden gevuld. Geen kinderen, meer gevoel van leegte en minder sociaal toezicht.
2. Het directe netwerk van kinderen in hun omgeving wordt kleiner; de betekenis van het weghalen van een directe school-woonomgeving moet door een gemeente toch belangrijk worden gevonden in het licht van nabij en inclusief onderwijs ?
3. Ouders zijn in hun directe omgeving actief om er voor te zorgen dat hun kinderen in een prettige omgeving kunnen verblijven, de school heeft hierin vaak een actieve taak ( bijv. groen schoolplein, kinderactiviteiten in het park, musical in het wijkcentrum etc.) .

Schoolgericht :

1. Geen school meer in de wijk betekent niet op een veilige fiets of loop afstand naar school kunnen gaan voor jonge wijkkinderen (en dus ook minder inclusief onderwijs). In geval van onze wijk: kinderen die drukke wegen moeten oversteken op weg naar school, daardoor ook meer auto-verkeersbewegingen in de stad; toename reistijd en meer organisatie voor ouders.
2. Wat maakt dat er niet wordt ingezet op behoud en groei van deze school, gezien het vooruitzicht van woningbouw rond het station. Is dit in de besluitvorming rond de school betrokken?
3. Een kleine school kan juist ook leiden tot meer persoonlijke aandacht en kwaliteit van onderwijs. Hiermee houden we het onderwijsaanbod in de stad divers met kwaliteit. Ik sprak ouders die juist bewust kozen voor een kleinere school.
4. Als deze school een openbare school zou zijn, zou de gemeente zich dan wel druk maken over het behoud van de school voor de wijk Bottendaal ? Is dat niet een vreemde kijk op de gebruikers van de school en de Nijmeegse en Bottendaalse inwoners metkinderen op de Driemaster ?

Toekomst :

1. Eigenlijk willen we deze vraag nog niet stellen, maar we moeten het wel : “Wat gebeurt er als de school verdwijnt ?” We gaan er vanuit dat de school behouden blijft, maar stel als …. Wat krijgen we er voor terug : Inbreiding en nog meer woningen ?
2. Verandering wijksamenstelling (demografie) : geen school , geen jonge gezinnen die zich vestigen met als gevolg een wijk met studenten, mensen die vooral op hun werk zijn gericht, veel alleenstaande sociale huurdersen ouderen.

Conclusie :

Het behoud van de wijkschool in Bottendaal is van cruciaal belang voor huidige en toekomstige kinderen en ouders en draagt bij aan de leefbaarheid en sociale verbondenheid in de wijk.

Tot slot :

Wij begrijpen dat leerlingenkrimp in Bottendaal een uitdaging vormt , maar met de veerkracht en kennis in onze wijk geloven we in alternatieven om de school in stand te houden.

Gaat u zich vanwege het grote belang voor deze wijk inzetten om tot behoud van de school, samenwerking met omliggende scholen, dependance , schoolverzamelgebouw, kindcentrum , multifunctoneel gebouw , specialisatie in onderwijs of om tot een andere duurzame oplossing te willen komen….?

Of geeft u als antwoord aan de wijkbewoners: “Succes Bottendaal, u bent nu onderdeel van het Stationsdistrict en hiermee een centrumwijk geworden zonder wijkschool ?”

Misschien hebt u in onze altijd constructieve overleggen over de vele wijkaangelegenheden dit over het hoofd gezien: hoe belangrijk de aanwezigheid van een basisschool is, ook voor al die andere onderwerpen waarover u als gemeente zo graag met ons in gesprek bent, zoals mobiliteit etc. etc.

Graag willen we met u in gesprek om te kijken naar duurzame oplossingen en mogelijke alternatieven. In onze wijk hebben we met de diverse belanghebbenden afgesproken om over dit onderwerp samen te werken, en ons daarnaast ook met onze eigen invalshoeken tot u te wenden.

Wij blijven ons van onze constructieve kant inzetten om tot een leefbare wijk te komen.

BOB - Stichting Bewoners Organisatie Bottendaal

Leerlingen-aantallen Driemaster en omgeving zullen stijgen

1 oktober 2024

Lees hier de ingezonden inspraak:

Deel 1

Dank dat we wederom van uw tijd gebruik mogen maken. Twee weken geleden zaten we hier als groep en deden we een beroep op u om het proces rondom de schoolsluiting van basisschool de Driemaster nader onder de loep te nemen. We gaven aan dat wij verwachtten dat de schoolsluiting op onterechte aannames gebaseerd was. Dat werd ook bevestigd toen we afgelopen vrijdag een samenvatting van het onderzoek kregen te zien. Het viel bijv op dat er oude prognosecijfers gebruikt zijn in het rapport. We zijn inmiddels in samenwerking met sociologen werkzaam aan de Radboud Universiteit Nijmegen in de cijfers gedoken. Vandaag presenteren we onze bevindingen aan u. 

Tijdens de aankondiging van de voorgenomen sluiting van de Driemaster werd ons verteld dat er in Nijmegen-Oost maar liefst 740 plekken vrij zijn. En ondanks dat wij vinden dat het sluiten van de Driemaster geen verstandig idee is, begrepen we natuurlijk ook dat de gemeente en de scholenstichting wel actie moeten ondernemen als er zoveel leegstand is. Maar de situatie blijkt geheel anders te zijn.

In de afgelopen weken hebben we met de directeuren van vele omliggende scholen in Nijmegen Oost gesproken. Op een enkeling na vertellen ze ons hetzelfde verhaal. Sorry meneer, sorry mevrouw, maar wij hebben eigenlijk geen plek. Misschien 1 of 2 vrije plekken in een paar klassen, maar daar blijft het wel bij.

Als ouders van de Driemaster begonnen we ons steeds meer zorgen te maken over waar alle kinderen dan terecht gaan komen. Toen de bestuurder Karin Albers op de laatste ouderavond ook nog tegen een ouder zei dat ze niet kon garanderen dat broertjes en zusjes naar dezelfde school kunnen, stonden onze nekharen echt recht overeind.

We gingen op onderzoek uit. Op DUO zijn naast actuele leerlingenaantallen ook historische gegevens en prognoses te zien. Vergelijkbare informatie is te vinden in het scenariomodel van de PO-raad. Deze twee bronnen worden standaard geraadpleegd door scholen en overheden om besluiten op te nemen en deze recente data gebruiken wij, in tegenstelling tot het schoolbestuur, hier ook.

Allereerst hebben we gekeken of de bewering over Nijmegen-Oost klopt. In dit gebied zitten naast de Driemaster 7 scholen met ongeveer 2000 kinderen. Er zitten gemiddeld 27 kinderen in de klas. Het beeld dat de schooldirecteuren ons schetsten, blijkt dus te kloppen. De meeste klassen in Oost zitten dus gewoon vol. Verdeeld over alle scholen en alle klassen in Nijmegen-Oost komen we tot circa 100 lege plekken.

Maar eigenlijk is Nijmegen Oost helemaal niet het juiste gebied om naar te kijken als je een beslissing wilt maken over de Driemaster. Maar wat is dan wel het juiste gebied?

In de evaluatie uit 2023 over de decentralisatie van onderwijs wordt geschreven “Uitgangspunt moet zijn dat kinderen van het primair onderwijs zoveel mogelijk in de buurt naar school kunnen gaan.” Vanuit dat oogpunt hebben wij de buurtbasisscholen in de omgeving van Bottendaal in kaart gebracht. Naast de Driemaster zijn dit de Wieken, Petrus Canisius, het Montesori en Kleurrijk.

In grafiek 1 zien we in het oranje hoeveel kinderen vandaag naar school gaan op de 5 genoemde scholen. In het paars zien we de prognose en het valt op dat het aantal kinderen omhoog gaat. De groene lijn laat de capaciteit met de Driemaster zien. De rode lijn zonder de Driemaster. Het is duidelijk te zien dat als de Driemaster behouden blijft, dat iedereen naar een buurtschool kan. Maar als de Driemaster sluit, zal er voor ongeveer 150 kinderen geen plek meer zijn op hun buurtschool. Dit is natuurlijk niet in lijn met de afspraken zoals die gemaakt zijn tussen de gemeente en de scholenstichtingen, zoals beschreven in de evaluatie uit 2023 over de decentralisatie van onderwijs.

Grafiek 1

Uiteindelijk, om te beslissen over het openen of sluiten van een school, is het belangrijkste om vooruit te kijken en de zaken vanuit een breder perspectief te bekijken. In ons geval hoeveel nieuwe kinderen verwachten wij in de toekomst in een bepaald gebied? Daar gaat Marijn nu meer over vertellen. Zij kijkt daarbij naar alle basisscholen in en rondom het centrum. Zie de kaart.

Deel 2

Over die toekomst zou ik het graag met u willen hebben. De bestuurder van de 15 St. Josephscholen heeft naar u, wethouder, en ons als ouders het beeld geschetst van leegloop in de wijk en teruglopende leerlingenaantallen. Hierbij lijkt de fout in de selectie te zitten. Kijkend naar Bottendaal dan zien we dat hier in de laatste 10 jaren minder baby’s geboren worden en minder kinderen in de basisschoolleeftijd wonen. Maar laten we Bottendaal in een bredere context bekijken. Een substantieel deel, rond de 50% in 2023, van de Driemaster-kinderen komt van buiten Bottendaal. En in de nabije toekomst zal de capaciteit van de Driemaster, gezien de bevolkingsontwikkelingen in het gebied rondom Bottendaal en de gebiedsontwikkelingen bij het station, ontzettend hard nodig zijn.

Daarvoor wil ik u eerst meenemen naar die gebiedsontwikkelingen, uit de prognosecijfers blijkt dat de leerlingenaantallen op de Driemaster de komende jaren zullen stijgen (Grafiek 2). Waarschijnlijk doordat alle omgevingsscholen behoorlijk vol zitten en er dus een spillover effect is naar de Driemaster in combinatie met de nieuwbouw bij het station.

Grafiek 2

Bekijken we de trends over het grotere gebied, dan zien we een constante stijging (Grafiek 3). Die stijging bij de Driemaster en het bredere gebied zou onder andere verklaard kunnen worden door verschillende nieuwbouwprojecten: Koningsdaal, Metterswane, de Hezelpoort, Kops kwartier, Elzendal etc, waarbij zelfs nog onzeker is in hoeverre al deze nieuwbouwprojecten al in de projectie zijn meegenomen. De kans bestaat dat de werkelijke cijfers nog hoger uitvallen.

Grafiek 3

Goed, zul je misschien denken. T/m 2029 kan het best zonder de Driemaster, want de leerlingenaantallen liggen nog onder de maximum capaciteit ook zonder de Driemaster (de rode lijn). Niets is echter minder waar, want instroom komt vanaf de voorkant, niet via de achterkant of vanuit het midden. Op Aquamarijn bijvoorbeeld zijn nog veel plekken vrij in de bovenbouw, maar die kun je niet vullen met nieuwe 4-jarigen. Daarnaast is door de corona babyboom de geanticipeerde stijging in kinderaantallen onder vrouwen van rond de 30, in plaats van rond de 20, eerder ingezet. Deze baby’s worden in 2025 4 jaar en vanaf dat moment stromen de kleuterklassen alsmaar voller.

Dit zien we ook terugkomen in de instroomcijfers van de PO-raad / CBS (grafiek 4). Voor het gemak hebben we de capaciteitscijfers naast de verwachte instroomcijfers gelegd. We bekijken hier weer het gehele gebied rondom de binnenstad en Bottendaal. Wederom in het groen de capaciteit met de Driemaster en in het rood de capaciteitscijfers zonder de Driemaster. Hieruit blijkt dat niet op lange, maar al op zeer korte termijn serieuze problemen zullen ontstaan om leerlingen te plaatsen wanneer de Driemaster haar deuren sluit. Sterker nog, vanaf volgend schooljaar zal het al vrijwel onmogelijk worden voor alle 4-jarigen om in de buurt naar school te gaan. Daarbij is het ook belangrijk om te vermelden dat onderstaande prognose zeer betrouwbaar is. Deze kinderen zijn namelijk al geboren en wonen momenteel in de wijken in en rondom de binnenstad.

Grafiek 4

Wij begrijpen heel goed dat de raad, wethouder Visser en waarschijnlijk ook wethouder Vergunst zich afvragen wat ze nu moeten geloven: zijn er 740 stoeltjes onbenut of is er zelfs een nieuwe school nodig? Wij verzoeken u dan ook vriendelijk doch dringend om zelf te onderzoeken hoe de demografische ontwikkeling en de scholensituatie in en rondom het centrum van Nijmegen nu echt in elkaar steekt.

Wethouder Visser gaf eerder aan dat de gemeente niet over schoolsluiting gaat. De vele nadelige gevolgen van de sluiting zijn echter wel iets wat de gemeente en haar inwoners aangaat. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt in het doordecentralisatieakkoord waaraan nu niet wordt voldaan. We vragen de wethouders en de raad hierin serieus hun rol te nemen. Meer concreet vragen we u daarom nogmaals om het proces rondom de schoolsluiting goed onder de loep te nemen en met de juiste prognoses over leerlingenaantallen in gesprek te gaan met de bestuurder van de St. Josephscholen.

Q&A

Standaard vragen Q&A:

Q: Maar in die torenflats komen toch helemaal geen kinderen te wonen.

A: Rond het station worden de komende jaren tot 4000 nieuwe woonunits bijgebouwd. Ongeveer 1000 daarvan zijn gezinswoningen. Daar zullen waarschijnlijk ook kinderen komen wonen. De 65+ers die vanuit de gezinswoningen in de buurt de hoogbouw intrekken zullen eveneens ruimte maken voor nieuwe gezinnen met kinderen. Het is dus een heel realistisch scenario dat de hoogbouw voor honderden extra gezinnen in de stad zal zorgen.

Q: Als alle scholen vol zijn, waarom zitten er dan zo weinig kinderen op de Driemaster?

A: Dat is inderdaad een goede vraag. Wat wij als ouders geobserveerd hebben, is dat er bijna niks aan PR is gedaan. Ouders uit andere wijken weten meestal niet dat deze school bestaat. Daarnaast zijn er de afgelopen jaren 38 kinderen van school gegaan omdat de ouders ontevreden waren hoe het schoolbestuur met hun zorgen omging. Als laatste hebben we van meerdere ouders uit de wijk gehoord dat ze hun kind niet aangemeld hadden voor groep 1 door onduidelijkheid over de toekomst en weinig enthousiasme vanuit het bestuur.

Voorafgaande aan de aangekondigde sluiting is er geen kwalitatief onderzoek gedaan naar de oorzaken van de lage leerlingenstand. Als dat wel was gedaan en daar actie op was ondernomen, dan hadden we hier nu waarschijnlijk helemaal niet gezeten met zijn allen. Daarbij vermoeden wij dat maar weinig mensen in de omgeving de Driemaster als buurtschool in schoolwijzer zien.

Q: Hebben jullie het onderzoeksrapport inmiddels ontvangen?

A: Afgelopen vrijdag hebben we hiervan een samenvatting ontvangen. Het valt op dat er verouderde data gebruikt is die een negatiever beeld schetsen, terwijl recentere data al wel beschikbaar was toen het onderzoek startte. Daarnaast valt op dat er eigen prognoses zijn gemaakt door commerciële bedrijven, het rapport soms zelfs onwaarheden bevat mbt de opheffingsnorm en dat alternatieve scenario’s niet serieus zijn onderzocht.

Eventueel nog wat voorbeelden:

• Het beschrijft onwaarheden over de opheffingsnorm en doet voorkomen of bekostiging at risk is, terwijl dat helemaal niet zo is.
• Het heeft oude data van DUO gebruikt terwijl nieuwe data al beschikbaar was ten tijde van het maken van het rapport. De nieuwe data heeft veel positievere prognoses. We vragen ons ten zeerste af waarom ze de oude data hebben genomen.
• Het heeft alleen naar de historische demografische ontwikkeling van Bottendaal gekeken. Niet naar de prognoses. En niet naar de wijken daarbuiten, terwijl 50% van de kinderen vanuit andere wijken komt en daar veel gebouwd wordt / gaat worden.
• De school doet net alsof er bijna geen kinderen gaan wonen in de duizenden nieuwe woningen en de kinderen die er wel gaan wonen nooit voor de Driemaster zouden kiezen, want de Graafseweg zou een “natuurlijke barrière" Hier slaan ze de plank natuurlijk volledig mis.
• Het originele rapport is overigens nooit met ons gedeeld. Het heeft 2 weken geduurd om een samenvatting te maken waarin zaken anders beschreven staan dan gepresenteerd tijdens de ouderavond. We vragen ons ten zeerste af waarom dat zo is.

Q: Het MR proces loopt toch? Waarom zitten jullie hier?

A: De MR doet momenteel haar werk hartstikke goed en is in gesprek met de bestuurder. Maar we merken uit alles dat de bestuurder erg in haar eigen verhaal blijft geloven, dat ze redeneert richting haar eigen doel. Zo veegt ze bijvoorbeeld de huidige cijfers van DUO van tafel als onrealistisch, maar gebruikt ze wel de oude gegevens van DUO en zouden die wel betrouwbaar zijn. We hebben dus weinig vertrouwen dat via deze formele route de zaak echt goed bekeken wordt. Omdat het belang van het behouden van de school veel verder gaat dan het zakelijke belang van de stichting, de ouders en de kinderen vragen we nu breed aandacht, ook hier in de gemeenteraad.

Wat het extra urgent maakt, is dat wanneer het voorgenomen besluit wordt teruggetrokken, de school nog een wervingscampagne op moet zetten om nieuwe inschrijvingen voor 2025 te krijgen. Als dat niet goed wordt gedaan, krijgen we uiteindelijk een soort van selffulfilling prophecy.

Q: Jullie geven aan dat zo’n 50% van de kinderen op de Driemaster van buiten de wijk komen, die kunnen dan toch gewoon in hun eigen buurt naar school?

A: Ten eerste, de meeste kinderen komen uit het zojuist omschreven gebied waar de scholen steeds verder vol lopen. Ten tweede is dat niet wenselijk omdat veel ouders aangeven hun kinderen ook graag bij vriendjes en vriendinnetjes te willen laten blijven liever dan dat ze in eigen buurt naar school gaan.

Q: Hoe hebben jullie de maximale capaciteit bepaald?

A: Voor de absolute maximum capaciteit gaan we uit van maximaal 30 kinderen per jaarlaag. De meeste scholen hebben 8 groepen. Sommige scholen, zoals Aquamarijn, hebben ruimte voor 16 groepen. De lijnen die je ziet in de grafieken zijn echter de planningscapaciteit. Omdat er altijd ruimte moet zijn voor zittenblijvers, verhuizingen, schoolswitchers etc. houden wij een capaciteit aan van 90 % van de maximum capaciteit. Een andere reden daarvoor is dat sommige schooldirecteuren aangeven niet altijd 30 kinderen in de klas te willen hebben, afhankelijk van de persoonlijke aandacht die sommige kinderen nodig hebben. In de realiteit zien we dit ook gebeuren: zelf de populairste scholen hebben historisch gezien gem. 28-29 kinderen per klas, niet 30.

Lees hier de inspraak:

'Geachte Raad,

Donderdag 12 september j.l. werden wij als ouders en verzorgers van de kinderen van de Driemaster door het bestuur van de stichting St. Josephscholen geïnformeerd over de voorgenomen sluiting van onze basisschool de Driemaster. Wij waren door dit nieuws compleet overvallen. Deze voorgenomen sluiting heeft gevolgen voor leerlingen en hun ouders/verzorgers maar heeft ook een grote potentiële impact op de wijk Bottendaal.

Ik ben blij dat ik me samen met Matijs van der Linden, namens de kinderen, ouders en wijkbewoners, vanavond tot jullie kan richten. Daarbij gaan we in op twee punten: 1) de noodzaak van sluiting. 2) de gevolgen van sluiting.

Matijs van der Linden zal het 2e punt toelichten, ik zal nu ingaan op het eerste:

Het dalende leerlingenaantal en de hoge kosten voor noodzakelijke verduurzaming van de school waren redenen voor de stichting st. Jozefscholen om extern onderzoek te laten verrichten naar de toekomst van de Driemaster. Dit onderzoek stelt op basis van demografische analyse dat er in Bottendaal zelf de komende jaren weinig potentie zit om dat aantal te verhogen. Verschillende scenario’s zijn bekeken, maar sluiting is het enige haalbare scenario. Zo concludeert althans de stichting.

Maar de onderbouwing van dat besluit is wankel. De trend van een dalend aantal kinderen in de wijk is al veel langer bekend. Maar er is door het bestuur weinig tot niets aan gedaan om de trend van een dalend leerlingaantal te keren. De vele (interim-)directeuren en gebrek aan marketing/PR hebben hieraan bijgedragen. Het huidige bestuur van de stichting St. Josephscholen is niet in staat gebleken om de kwaliteiten van de Driemaster goed over het voetlicht te brengen om zo meer leerlingen te werven. Er zijn behalve posters voor de ramen in de buurt bij ons geen wervingsacties bekend. Daar komt nog bij dat wij veel potentiële aanwas zien vanuit de grote woonprojecten in bijvoorbeeld het stationsgebied. En ook kinderen op nieuwbouwlocaties zoals Koningsdaal en het Hazepark kunnen hoogstwaarschijnlijk niet allemaal terecht op hun buurtschool. De Driemaster zou ook voor hen een optie kunnen zijn. Deze potentie is in het onderzoek niet meegenomen.

Extra wrang is het dat de stichting jarenlang niet geïnvesteerd heeft in het gebouw en er nu een verduurzamingsslag nodig zou zijn á 1.3 miljoen. Het teruglopende leerlingenaantal treft 20% van de St. Josephscholen. Het is lastig om niet te denken dat de benodigde investering een belangrijke motivatie is voor de stichting St Josephscholen, om juist deze school te willen sluiten.

Het bestuur van St. Josephscholen heeft ons als ouders/verzorgers niet betrokken om te onderzoeken op welke manier de Driemaster toekomstbestendig zou kunnen zijn. Zij heeft de voorgenomen sluiting slechts medegedeeld.  Daarbij gaat het bestuur volledig voorbij aan het potentieel van zeer geëngageerde en bereidwillige ouders die zich willen inzetten ten behoeve van het voortbestaan van onze school. Sinds afgelopen donderdag zijn er door ouders en buurtbewoners reeds tal van acties ondernomen. Wij zouden onze inspanningen graag in samenwerking met de gemeente, maar ook met het bestuur van de stichting St. Josephscholen willen plegen, ten behoeve van een toekomstbestendige Driemaster. .

Dan de potentiële gevolgen: 

Sluiting van de Driemaster zal grote gevolgen hebben voor de wijk en voor behoud van de leefbaarheid en identiteit van de wijk Bottendaal én de stad zoals beschreven in ‘nabijheid in de nabije stad’, een door deze gemeenteraad aangenomen motie van 24 april jongstleden.

Bottendaal kan omschreven worden als een diverse wijk waarin er vanuit de gemeenschap veel initiatieven worden ondernomen die bijdragen aan de leefbaarheid van de wijk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Speeltuin 't Kraaienest (volledig gerund door vrijwilligers uit de buurt), de vergroening van de Spoorkuil, Bottendaal Groen en vele andere initiatieven. Veel van deze door de gemeenschap opgepakte werken, vinden hun oorsprong bij ouders die elkaar vinden op het schoolplein van de Driemaster. Belangrijk hierbij op te merken is dat deze betrokkenheid door alle sociale lagen van de buurt loopt en een perfect voorbeeld is hoe burgerparticipatie kan bijdragen aan de ‘nabijheid in de nabije stad’. Deze inclusieve gemeenschap staat nu op het spel. Sluiting van de Driemaster staat hier haaks op.

Los van het versoberen van vrijwilligersprojecten in de buurt zal sluiting direct invloed hebben op andere sociale voorzieningen in de wijk. Denk bijvoorbeeld aan een BSO (de Vuurtoren), een KDV (de Zonnestraaltjes), stageplekken voor ROC studenten, Bottendaal Samen en de gemeentelijke gymzaal.

Kansenongelijkheid verdeelt de stad. Dit is ruimtelijk terug te zien, waarbij de Driemaster zich op een interessante scheidslijn bevindt tussen het aangeduide kansrijke en kansarme deel van Nijmegen. De Driemaster is een prachtig voorbeeld van hoe kinderen uit verschillende sociaal-economische lagen en culturen elkaar zo positief kunnen beïnvloeden. Dit evenwicht in samenstelling zou gekoesterd moeten worden. En liever nog, verder omarmd.

Nijmegen Old City, Young Vibe, deze slogan is zeker zo toepasbaar op de Driemaster, de oudste basisschool van Nijmegen. Een stad die zoveel waarde hecht aan historisch erfgoed, kan en mag toch niet zomaar afstand doen van haar oudste basisschool?

Hoe kan de raad de voorgenomen sluiting van de Driemaster rijmen met de kadernota ‘Samen werken, samen sterk’, waarin expliciet een sociale APK wordt vermeld? Deze motie gaat over het belang van de gemeenschap in de stad, waarin mensen elkaar kunnen ontmoeten, ondersteunen en waarin mensen zeggenschap hebben over hun leefomgeving. Daarnaast is dit een stad waar inwoners in hun buurt voldoende voorzieningen hebben zoals groen, cultuur, kunst, sport, onderwijs, zorg en speelvoorzieningen. Ook ruimte voor het ontmoeten van elkaar zodat zij fijn wonen in een diverse en groene wijk waar een gemeenschap tot bloei kan komen. Dit is een opdracht aan het college en het besluit tot sluiting van de Driemaster staat hier haaks op.

Tot slot dan, geachte raadsleden, de Driemaster is geen openbare school. Feitelijk heeft de gemeente geen zeggenschap over de sluiting. Echter, zoals eerder aangegeven, zal sluiting van onze school een directe negatieve invloed hebben op de leefbaarheid én cohesie van Bottendaal. En dat is een publieke zaak!

De ouders, verzorgers en andere belanghebbenden zijn goed georganiseerd en op meerdere fronten zijn er initiatieven om de Driemaster een toekomst te geven. Maar daar is ook politiek draagvlak voor nodig. Wij verzoeken de gemeente om zich als samenwerkingspartner aan te sluiten bij de ouders en de stichting, bij het uitwerken van een scenario waarbij de sluiting van de Driemaster niet nodig is, zodat de stad weer door de zelf opgestelde sociale APK komt.'